"Cho nhau" - Cho Minh ;)

Chuyện để tài cho dễ thở chút, theo đề nghị của Con gái Tràng An ;)

1. Nhân Minh yêu cầu, bốt lại bài "Cho nhau", viết từ năm 1957 ở Sài Gềnh, điển hình của loại "Nhạc tình cảm tính" của Phạm Duy (PD). Tức là kiểu yêu nhau, mê mẩn nhau, không còn biết giời đất gì hết, cũng không cần cảnh vật hỗ trợ, kiểu "nai vàng ngơ ngác"... Như chính PD đã nói, "nhạc tình cảm tính của tôi khác với nhạc tình của Lê Thương, của Đặng Thế Phong… ở chỗ: hai người yêu nhau không cần phong cảnh nào cả, không cần “thuyền mơ”, “suối mơ”, “bến xuân”, chỉ có anh và em, chỉ có “ngày đó chúng mình yêu nhau”, “đừng xa nhau”, “kiếp nào có yêu nhau”. Đại khái thế". (PD hóm phết: kết luận phát biểu về một dòng nhạc khét tiếng mà hơn 50 qua, đến giờ vẫn làm khối người bê bết - trong đó có Minh ;) - bằng một cái phẩy tay, kiểu lãng xẹt "đại loại nó là như vầy :)).

"Cho nhau", hiển nhiên là một đại tác phẩm của PD, nhưng ngoài nhạc điệu rất hay rồi, thì ca từ bài này mới thật là khủng khiếp! Yêu như thế, chết đi cho rồi, ngay từ khi... mấp mé muốn yêu, nhưng yêu chưa được ;) Thử đọc lại nhé, chưa cần nghe nhạc!

Cho nhau chẳng tiếc gì nhau
Cho nhau gửi đã từ lâu
Cho nhau cho lúc sơ sinh ngày đầu
Cho những hoa niên nhịp cầu
Đưa tuổi thơ đến về đâu?
Cho nhau nào có gì đâu!
Cho nhau dù có là bao
Cho nhau cho phút yêu đương lần đầu
Cho rất luôn luôn cuộc sầu
Cho tình cho cả niềm đau.
Cho nhau làn tóc làn tơ
Cho nhau cả mắt trời cho
Cho nhau tiếng khóc hay câu vui đùa
Cho chiếc nôi cho nấm mồ
Cho rồi xin lại tự do.

Cho nhau ngòi bút cùn trơ
Cho nhau đàn đứt đường tơ
Cho nhau cho những câu thơ tàn mùa
Cho nốt đêm mơ về già
Cho cả nhan sắc Nàng Thơ.
Cho nhau tình nghĩa đỏ đen
Cho nhau thù oán hờn ghen
Cho nhau, xin nhớ cho nhau bạc tiền
Cho cõi âm ty một miền
Cho rồi cho cả đời tiên.
Cho nhau này dãy Trường Sơn
Cho nhau cả bốn trùng dương
Quê hương xin vẫn cho nhau như thường
Cho dứt tay chia đôi đường
Cho rồi, xin chẳng còn vương!

Phạm Duy đã viết về "Cho nhau" như sau:

... Từ 1956 cho tới 1962, tuy vẫn soạn nhạc tình, nhưng không bao giờ tôi có đủ lời ca và tấm lòng để nói lên tất cả những hoan lạc, khổ đau của những cuộc tình. Cho nên tôi phải vay mượn tiếng lòng của những người khác, bằng cách phổ nhạc rất nhiều bài thơ tình bất hủ, lúc trước là của Lưu Trọng Lư (HOA RỤNG VEN SÔNG, VẦN THƠ SẦU RỤNG, THÚ ÐAU THƯƠNG...), Huy Cận (NGẬM NGÙI), Xuân Diệu (CHIỀU), Hàn Mặc Tử (TÌNH QUÊ), Bích Khê (TỲ BÀ), Ðỗ Quý Toàn (MUÀ XUÂN YÊU EM), Cung Trầm Tưởng (MÙA THU PARIS, TIỄN EM, CHIỀU ÐÔNG, BÊN NI BÊN NỚ, lúc sau là của Phạm Thiên Thư (NGÀY XƯA HOÀNG THỊ, EM LỄ CHÙA NÀY...), Phạm Văn Bình CHUYỆN TÌNH BUỒN) v.v...

Trước và sau đợt tình khúc tìm nhau, dìu nhau, kiếp nào có yêu nhau, đừng xa nhau... tôi còn soạn thêm dăm ba bài hát trước khi chúng tôi xa nhau. Trước hết là bài CHO NHAU. Trong bài này tôi muốn được dâng cho người yêu tất cả, không thiếu một thứ gì, chỉ xin giữ lại một điều: đó là sự tự do cho nhau.

Thụy Khuê, trong "Thái Thanh, tiếng hát lên trời" (tập "Sóng từ trường"), nhân Thái Thanh "hát sai" một hai từ trong "Cho nhau", thì "bình loạn" rất "phiêu" (từ trong nước hay dùng, bố cún không hiểu nội dung lắm, nhưng cứ cọp đại, vì thấy ngồ ngộ):

Trong những cassette giới thiệu nhạc của mình, Phạm Duy một đôi lần có lưu ý Thái Thanh thỉnh thoảng hát sai. Dĩ nhiên một tác giả có quyền đòi hỏi người khác phải trung thành với văn bản của mình; riêng trong nghề ca xướng, nghệ nhân vẫn có thông lệ đổi vài chữ cho hợp với hoàn cảnh, nhất là ở Việt Nam, nền văn nghệ trình diễn vốn dựa trên truyền thống truyền khẩu lâu đời.

Ví dụ như bài "Cho nhau", Phạm Duy viết:

Cho nhau ngòi bút cùn trơ...
Cho nhau, cho những câu thơ tàn mùa
Cho nốt đêm mơ về già

Thái Thanh hát:

Cho nhau ngòi bút còn lưa
...
Cho nối đêm mơ về già

Lưa là một chữ cổ, có nghĩa là còn sót lại, nhưng mang một âm thanh u hoài, luyến lưu, tiếc nuối. Ca dao Bình Trị Thiên có câu:

Trăm năm dù lỗi hẹn hò
Cây đa bến Cộ con đò vắng đưa
Cây đa bến Cộ còn lưa
Con đò đã thác năm xưa tê rồi.

Chính Phạm Duy cũng có lần sử dụng chữ lưa trong bài "Mộng du": "Ta theo đường mộng còn lưa..." Dĩ nhiên ngòi bút cùn trơ chính xác hơn, nhưng không thi vị bằng ngòi bút còn lưa.

"Cho nốt đêm mơ về già", như Phạm Duy đã viết, là cho phứt đi, cho đi cho xong. Thái Thanh thay chữ nốt bằng chữ nối, tình tứ và thủy chung hơn: những giấc mơ về già chỉ là tiếp nối những giấc mơ tuổi xuân mà anh không tặng được em vì gặp em quá muộn; cho nhau chỉ còn trái đắng cuối mùa, nhựa sống trong thân cây chỉ còn dâng được cho em dư vị chua chát và cay đắng.

Phạm Duy viết:

Cho nhau thù oán hờn ghen...
Cho nhau cho cõi âm ty một miền

Thái Thanh hát:

Cho nhau cho nỗi âm ty một miền

Chữ nỗi vô tình buông ra mà hay hơn chữ cõi, vì cõi chỉ là một miền, một không gian, một ý niệm hiện hữu, có vẻ bao la nhưng thực ra hữu hạn. Chữ nỗi vô hình, nhỏ bé nhưng vô hạn, đi sâu vào tâm linh con người: với tuổi già nỗi chết nằm trong cuộc sống. Cho em nỗi chết là cho tất cả những niềm hoang mang, khắc khoải, đau thương còn lại, nghĩa là chút tình yêu còn lưa trong từng nhịp đập yếu ớt của trái tim đã cạn dần cạn mòn hết những mùa xuân.

Thôi, nhưng mà đừng nghe Thái Thanh làm gì, mệt người, hết nhuệ khí, cản trở lao động ;). Minh nghe Khánh Ly cũng được, nhá!

Bổ sung: Xem Minh bình PD ở đây, rất si mê, sùng kính ;)

2. Minh khoái nghe những cái này, hẳn nhiên, bệnh đã vào tới cao hoang, trầm kha rồi, Biển Thước cũng bó tay ;). Thơ Minh cũng vậy, hôm nọ bố cún vừa coi qua lại "tuyển tập", không biết kết luận gì, ngoài ba từ "nhảm" "thảm" và "âm u" (âm ty ;))!

Chẳng hạn như mấy bài sau (các trước tác thời trẻ):

ĐÊM TRẮNG

Đêm dài quá
mình em thao thức

Đốt cháy mình
trong nỗi nhớ vời vơi

Đêm thẳm sâu
vần thơ buốt nhức

Gọi thầm anh
chỉ khoảng trống chơi vơi

(Tháng 8-91)

KHÔNG ĐỀ

Những cánh hồng nhợt nhạt
Phủ đầy những trái tim đau
Những trái tim
Không úa màu
Theo năm tháng

Kỷ niệm trong
Như đáy hồ xanh thẳm

Anh thân yêu có hiểu
Những cánh hồng nhợt nhat
Cứ thế suốt đời
Rụng đầy những trái tim đau

(ĐHSPNNHN, tháng 9-1993)

Nhưng đến độ hoa niên mà vẫn thở than, kể lể dài dòng, lôi thôi thế này, cũng lạ! Cho dù, đôi lúc, cũng thấy héo hắt tia hy vọng, dầu không đáng kể mấy:

NÓI CÙNG ANH

Chắc anh chẳng thể hiểu được đâu
Em đã yêu anh nhiều đến nỗi
Có thể vì anh mà sẵn lòng đánh đổi
Những buồn vui từng chiu chắt một thời

Chắc anh chẳng thể hiểu hết em đâu
Em - ngọn lửa cuồng si
dám vắt kiệt cho tình yêu không hối tiếc
Em - con sóng khát khao
dám cuộn xé lòng mình hiến dâng cho biển
Em - cơn bão dập dồn
thổi tình yêu vào sâu thẳm tim anh

Như cơn gió nhiệt thành
Em ước mình có thể cuốn đi mọi hoang tàn của cuộc đời anh
Trả về cho anh niềm tin yêu cuộc sống
Em đã thấy mùa xuân gần lắm
Khi nhìn vào mắt anh

Nhưng em vẫn chỉ là em - quá yếu mềm, chông chênh
Người đàn bà đa đoan chơi vơi giữa hai bờ khao khát
Chẳng dám níu giữ anh cho riêng mình,
chảng dám làm khổ đau người đàn bà khác
Cũng yêu anh cuộn cháy như em
Hạnh phúc gần kề sao lại qua mỏng manh
Em không nỡ đưa tay ra với
Có nhau đó mà lại xa vời vợi
Là của nhau mà chẳng thuộc về nhau

Chắc anh chẳng thể hiểu được đâu
Khi em nói mong anh đừng hẹn ước
Đừng nói về tương lai - đừng vẽ cho em bức tranh hạnh phúc
Chuyện chúng mình ai biết sẽ ra sao

Chuyện chúng mình ai biết sẽ về đâu
Em sợ cho mình đớn đau
Khi những đền đài ta xây trong tim nhau đổ vỡ
Em sợ cho mình phải thêm một lần nữa
Bơ vơ trong thất vọng khôn cùng

Chắc anh chẳng hiểu hết được đâu
Em vẫn chỉ là em - người đàn bà đơn côi
Dẫu yêu anh cuồng say
Vẫn chẳng thể nào vượt qua được những buồn đau sợ hãi.

AN ỦI

Em sẽ không khóc nữa đâu khi ngày mai đến
Và nỗi nhớ sẽ ngủ yên
Cả niềm đau nào tưởng chừng không gánh nổi
Cũng vùi chôn trong ký ức lặng im
Khi em ngắm nhìn những đứa con của riêng em
Niềm hạnh phúc dâng lên đáy mắt
Em sẽ quên anh
Quên những gì em từng khao khát
Cả tình yêu xưa cả bao điều mơ ước
Cũng tan đi trước ánh mắt con thơ
Em sẽ yêu con bằng cả nỗi đợi chờ xưa
Bằng tất cả tình yêu em dành cho anh một thời cộng lại
Và em thấy mùa xuân ở mãi
Khi em ôm một mầm sống trong mình
Khi em hát ru con
Bên chiếc nôi tròn
Em sẽ thấy trái đất hồi sinh trở lại
Những nụ mầm vươn chồi cao mãi
Dâng cho đời hương hoa
Em sẽ không còn nhớ một nẻo đường xa
Một bến bờ chưa bao giờ tới được
Bởi hạnh phúc bao giờ cũng rất thật
Bữa cho gia đình, giấc ngủ các con yêu

Em sẽ không khóc nữa đâu khi ngày mai tới
Khi bóng anh xa khuất cuối trời
Em vẫn biết chẳng thể nào đến được
Bến bờ xưa vỡ bóng trăng rơi!

THƯ GỬI ANH (I)

Anh!
Xé lòng nhau chi
Những lời nước mắt
Quặn tim đau?

*

Có một ngày
Ta đã gặp nhau
Một ngày như thế
Đông sầu

*

Yêu làm chi
Cho tim tan nát
Mơ làm chi
Cho lòng khô khát

*

Gặp làm chi
Để rồi biệt ly?

II.

Sao nỡ bỏ đi anh
Đêm dài tàn úa
Héo hắt trăng rơi?

*

Sao nỡ đặt vào tay em
Một vì sao băng
Vụt sáng rồi vụt tắt?

*

Sao nỡ nói lời yêu em
Khi ta không thể đem con tim
Trao nhau
Khao khát?

*

Sao vội ngắm em
Bằng cái nhìn ngây ngất
Khi ta không thể là của nhau
Trọn vẹn
Suốt đời?

*

Sao nỡ nói cảm ơn em
Đã trao anh con tim nồng ấm
Lẽ nào bao đam mê say đắm
Còn lại chỉ là
Hai tiếng "Cảm ơn"

*

Khi ta không thể đến bên nhau
Xin đừng nói lời mong nhớ
Xin đừng nói lời yêu đương
Xin đừng đặt vào lòng em
Một vết thương
Tươi như buổi chiều hôm qua
Đọc thư anh viết.

Công bằng mà nói, Minh đôi lúc cũng sáng tác được dăm bảy bài thơ có chút vần điệu (để ý, trong những thi phẩm này, yếu tố "giả cổ" thường mạnh):

XUÂN LỖI HẸN

Người bỏ đi từ độ chớm xuân
Không một dòng tin, không hồi âm
Thêm mươi hôm nữa là vừa vặn
Ba vạn giây tròn ngóng cùng trông

Một mình ta uống cạn tình suông
Say cái thanh cao, cái sượng sùng
Ta say gom hết mùa xuân lại
Dệt lấy bài thơ thật não nùng

Có vạn ngày xuân đã sang sông
Tình suông ta uống cạn nhớ mong
Duy có một người không trở lại
Một người lỗi hẹn một viển vông.

CÁNH TRỞ
("Ai có về bên bến sông Tương")

Đứng bên này sông Tương
Bàng bạc trời nhớ mong
Người về như lá úa
Ta ngược đò bến sông

Trắng mòn đêm ngóng trông
Tiếng gọi đò tha thiết
Phía bên kia sông Tương
Nước cuộn dòng chảy xiết

Yếu tố "sến", cố nhiên bàng bạc, khó tránh khỏi. Nhưng đa phần là ổn, đúng cảnh đúng tình, đúng chỗ, không gây phản cảm. Thể hiện ngay cả trong một bài thơ dịch được giới chuyên môn đánh giá là không thua nguyên tác:

KHI EM THIẾU VẮNG ANH

Khi em thiếu vắng anh
Hoa kia không đẹp nữa
Bởi chẳng ai cùng em
Nâng niu màu rực rỡ

Khi em thiếu vắng anh
Trời chiều sao tàn nhanh
Bởi hoàng hôn yêu kiều
Cũng nhuốm màu tàn úa

Khi em thiếu vắng anh
Dòng nhạc sao buồn tênh
Ngàn sao thôi lấp lánh
Đêm bỗng thành mông mênh

Khi em thiếu vắng anh
Thế giới buồn lạnh lẽo
Và thiên nhiên diệu kỳ
Cũng nhạt màu úa héo

WHEN I'M MISSING YOU...
(Written by MQ Tú)

When I'm missing you
The flowers are in gloom
Cos there's no one to admire
Its beauty when in bloom

When I'm missing you
The afternoons so quickly fade
Cos the sunset doesn't remain
To cast the lovely shade

When I'm missing you
The music lacks melody
The stars loose their radiance
And the nights become so empty

When I'm missing you
The world no longer looks cheerful
And nature seems to have lost
The smile that is so wonderful

(September 2002)

v.v... và v.v...

3. Nhận định về thơ Minh, sẽ còn có nhiều, khôn xiết (nếu có nhu cầu). Tuy nhiên, mục đích của entry dài này là để cám ơn tấm thiệp (ảnh trên) từ nơi rất xa. Bưu điện Hung (và thế giới, nói chung), hay tắc trách, ẩu tả, nhưng lần này nhà bốt chuyển được đúng tay người (cần) nhận, âu cũng là đáng khen!