Tên phố, đường

Đọc bài này thấy "Hà Nội có thêm 31 đường, phố mới". Trong 20 đường, phố được biết là gọi theo tên danh nhân, đại đa số là những cái tên lạ hoắc, có thể là danh nhân địa phương, như Nguyễn Khả Trạc, Phạm Thận Duật, Trần Tử Bình, Mai Anh Tuấn, Đặng Xuân Bảng, Nguyễn Cao Luyện, Đặng Phúc Thông, v.v...

Vẫn biết là google có thể ra info, nhưng lại nhớ đến đề xuất của anh Phạm Xuân Nguyên từ 4 năm trước, với ý "sao chính quyền không giúp dân thêm một bước nữa sau cái bước chọn tên người đặt tên phố", vì "ở đời ai xưng danh hay xưng danh ai thì cũng phải nói rõ ai đấy là ai". Anh Nguyên ao ước: "Giá như bây giờ trên các bảng tên đường phố mang tên người ở thủ đô và các thành phố khác khắp cả nước ta thêm vào bên họ tên mỗi vị có năm sinh năm mất và một dòng đề nghề nghiệp của họ. Thí dụ: Lý Thường Kiệt, 1019-1105, tướng quân; Nguyễn Du, 1765-1820, nhà thơ; Trần Phú, 1904 – 1931, nhà chính trị; Vũ Trọng Phụng, 1912-1939, nhà văn, v.v..." Anh mơ ước đến... Paris, nơi tên phố mang tên người bao giờ cũng có những info tối thiểu về nhân vật đó, tỉ dụ "Rue de Balzac, 1799-1850, écrivain", "nhờ đó du khách đến đây chỉ cần dạo qua phố phường đã biết được khá nhiều các nhân vật nổi tiếng của nước Pháp là họ sống thời nào và làm gì".

"Sáng kiến" anh Nguyên, dĩ nhiên là hay, nhưng nhiều khi khó thực hiện. Ví dụ, nếu một người đồng thời là nhiều "nhà", thì trên bảng viết là nhà gì? Như Nguyễn Trãi, là "nhà" gì? Bố cún có góp ý với anh Nguyên như sau: "Ngày xưa, khi các chính khách còn là người chân chính, em nghĩ cứ nên để Nguyễn Trãi là chính khách cũng được. Cho dù, ông còn là một nhà thơ cừ. Vậy có thể đề là: Nguyễn Trãi, nhà ngoại giao, anh nhỉ? Còn thời hiện đại này, nhiều chính khách tệ hại quá, nên có khi nên tìm một nghề tay trái nào đó để đề trên biển cho họ thì hơn. Ví dụ: Adolf Hitler, thợ sơn (quét vôi). Joseph Stalin, học sinh chủng viện. Polpot, đồ tể. v.v..."

Và thêm một ý lẻ tẻ khác: "Khốn nỗi, vô khối chính khách có chịu bằng lòng với danh hiệu chính khách đâu? Brezhnev văn dốt vũ dát, mà cứ phải là nhà quân sự đại tài (4 lần "đoạt" danh hiệu Anh hùng Liên Xô trong thời bình, vênh vang với nguyên soái Zhukov), nói mấy câu chúc mừng sinh nhật đồng sự cũng phải đeo mục kỉnh đọc từ giấy, mà vẫn phải là bậc đại bút với mấy cuốn hồi ký (được Giải thưởng Lenin) do thư ký viết (Việt Nam mình dịch rồi đấy). Ceaucescu và vợ, học vấn dốt nát, vẫn tự xưng "viện sĩ", "bác học". Với các vị ấy, đặt tên đường phố... nguy hiểm lắm!!!"

Tuy nhiên, đây chỉ là một áy náy "mang tính nguyên tắc" (nói theo kiểu trí giả ;), chứ trong thực tế "đường ta, ta cứ đặt tên", chả hề hấn gì! :)

(*) Minh họa: Phố Văn Cao (ảnh V.D.) - Nổi tiếng như nhạc sĩ Văn Cao, mà vẫn có người nhầm với Nam Cao, nên có lẽ phải chú thích: Văn Cao, 1923-1995, nhạc sĩ, tác giả "Quốc ca" (hiện tại).